Wat is endometriose? (herkomst endometriose.nl)
Wat zijn de gevolgen?
De endometriosehaarden gedragen zich als baarmoederslijmvlies. Tijdens de cyclus groeien ze onder invloed van de eigen hormonen of gebruikte hormonen (zoals die in de anticonceptiepil zitten). Bij de menstruatie of pilbloeding ontstaan er bloedinkjes in de endometriosehaarden. Dit geeft irritatie van het buikvlies of van de organen waar ze op zitten. Het kan zijn dat het afweersysteem van het lichaam die plekjes volledig opruimt, maar er kunnen ook littekens achterblijven. Als het opruimen mislukt kan endometriose uitgroeien en blijven er in de littekens endometriosecellen zitten. Als deze haarden tijdens iedere menstruatie bloeden, groeien die littekens, en ontstaat er geleidelijk een chronische ontsteking met vergroeiingen (bv geknikte of vernauwde darm) en verklevingen tot gevolg.
Bij de menstruatie komt er niet alleen bloed naar buiten, er loopt vrijwel altijd ook wat bloed via de eileiders terug de buikholte in (de retrograde menstruatie). In dit bloed zitten afgestoten endometriumcellen. Deze celletjes dwarrelen neer onderin het kleine bekken. De meeste cellen zijn dood en worden opgeruimd, maar levende cellen kunnen zich hechten aan het buikvlies (peritoneum) of aan het oppervlak van organen zoals baarmoeder, eierstokken, eileiders, blaas, urineleiders, sigmoïd (deel van de dikke darm), endeldarm en blinde darm. Als baarmoederslijmvliescellen zich buiten de baarmoeder hebben genesteld spreekt men van endometriose. De plekjes met endometriumcellen worden endometriosehaarden genoemd. Retrograde menstruatie is de meest voorkomende oorzaak van endometriose. De meeste vrouwen menstrueren regelmatig retrograad, maar slechts een deel van hen krijgt de ziekte endometriose, een nog kleiner deel diep infiltrerende endometriose (DIE), een ernstige ziekte.
Menstruatie
De menstruatiecyclus duurt ongeveer 28 dagen. Halverwege de cyclus komt er een eitje vrij uit een van de twee eierstokken. Als zo’n eitje wordt bevrucht rolt het via een eileider naar de baarmoederholte. Daar kan het zich dan innestelen in het 5 mm dikke baarmoederslijmvlies (het endometrium, de binnenbekleding van de baarmoederholte). Zo ontstaat een zwangerschap.
Als zo’n eitje niet wordt bevrucht, laat het baarmoederslijmvlies twee weken later los en komt het in stukjes en brokjes met wat bloed naar buiten: de menstruatie (ongesteldheid).
Menstruaties verschillen per vrouw ten aanzien van duur, hoeveelheid bloedverlies en pijnlijkheid.
Als zo’n eitje niet wordt bevrucht, laat het baarmoederslijmvlies twee weken later los en komt het in stukjes en brokjes met wat bloed naar buiten: de menstruatie (ongesteldheid).
Menstruaties verschillen per vrouw ten aanzien van duur, hoeveelheid bloedverlies en pijnlijkheid.
Wat zijn de gevolgen?
De endometriosehaarden gedragen zich als baarmoederslijmvlies. Tijdens de cyclus groeien ze onder invloed van de eigen hormonen of gebruikte hormonen (zoals die in de anticonceptiepil zitten). Bij de menstruatie of pilbloeding ontstaan er bloedinkjes in de endometriosehaarden. Dit geeft irritatie van het buikvlies of van de organen waar ze op zitten. Het kan zijn dat het afweersysteem van het lichaam die plekjes volledig opruimt, maar er kunnen ook littekens achterblijven. Als het opruimen mislukt kan endometriose uitgroeien en blijven er in de littekens endometriosecellen zitten. Als deze haarden tijdens iedere menstruatie bloeden, groeien die littekens, en ontstaat er geleidelijk een chronische ontsteking met vergroeiingen (bv geknikte of vernauwde darm) en verklevingen tot gevolg.
Endometriosehaarden kunnen op meerdere plaatsen in het kleine bekken voorkomen, maar ook op slechts een enkele plek en daar ingroeien, bv in de darm of blaaswand. Endometriosehaarden op de eierstokken veroorzaken cystes (holtes), ook wel chocoladecystes genoemd.
Hoe ontstaan de klachten?
Het buikvlies is erg gevoelig. De maandelijkse bloedinkjes van endometriosehaarden op het buikvlies veroorzaken pijn en verhevigen de menstruatiepijn. Vervormde organen (bv. een geknikte of vernauwde darm), cystes in de eierstokken, vergroeiingen en verklevingen tussen organen, en de chronische ontsteking zorgen voor ondraaglijke menstruatiepijn en voor chronische buikpijn. Endometriosehaarden hoog achter in de vagina en in de endeldarm geven pijn bij het vrijen, in de darmwand veroorzaken ze pijn bij de stoelgang en kan er ook bloed of slijm op de ontlasting worden gevonden. In de blaas veroorzaakt endometriose blaaskrampen, soms bloed in de urine. Soms groeit endometriose om een urineleider heen waardoor de afvloed van urine wordt belemmerd en een nier geleidelijk verloren gaat; dit kan gepaard gaan met hevige rugpijn of pijn in een flank tijdens de menstruatie. Naast verklevingen rond de eierstokken en eileiders draagt vooral de chronische ontsteking in het kleine bekken bij aan verminderde vruchtbaarheid van vrouwen met endometriose.
Wat zijn de verschijnselen?
Hevige menstruatiepijn vanaf de allereerste menstruatie van je leven (de menarche), al dan niet gepaard gaande met hevig bloedverlies, kan het eerste symptoom zijn van endometriose en mogelijk DIE in de toekomst. Als in de loop van de jaren de menstruatiepijn verhevigt, en/of chronische buikpijn ontstaat, ook tijdens pilgebruik, kan er sprake zijn van zich ontwikkelende endometriose. Telkens weer doorbraakbloedingen tijdens de pil kan ook een symptoom hiervan zijn. Als na het stoppen met de pil (bv wegens kinderwens) de menstruatiepijn nog heviger is als voorheen, of even hevig is als toentertijd toen wegens die menstruatieklachten met de pil werd gestart, moet zeker aan endometriose worden gedacht. Vaak is de buikpijn al vanaf enkele dagen voor de menstruatie aanwezig en blijft die na de menstruatie enkele dagen bestaan. Pijn bij het vrijen als gevolg van endometriose kan tot vaginisme leiden.
Advies
Endometriose heeft tijd, waarschijnlijk een aantal jaren nodig om diep infiltrerend te worden en dan zichtbaar en voelbaar te zijn bij onderzoek. Op jonge leeftijd, als endometriose pas kort bestaat, of wat hogerop in de onderbuik zit, zal bij inwendig onderzoek dan ook meestal geen afwijking worden gevonden, hetgeen niet betekent dat er geen endometriose is of zich aan het ontwikkelen is!! Alleen met behulp van een laparoscopie (kijkbuisonderzoek) kan door een gynaecoloog de diagnose worden gesteld en de ernst van de endometriose worden beoordeeld.
Bij (jonge) vrouwen zonder kinderwens met klachten die op endometriose kunnen duiden dient een tweesporenbeleid te worden gevoerd: niet meer menstrueren zodat er geen nieuwe endometriose kan ontstaan, en zorg voor weinig vrouwelijke hormonen in de circulatie waardoor bestaande endometriose niet wordt gestimuleerd. Dit kan worden bereikt door een anticonceptiepil zonder stopweek of een progestageen continu te gaan slikken.
Als er kinderwens bestaat bij hevig pijnlijke menstruaties of andere hierboven aangegeven klachten, is verwijzing naar een gynaecoloog aangewezen om zekerheid te krijgen over endometriose. Bij endometriose is de kans op een zwangerschap namelijk sterk verlaagd. De aanwezigheid en ernst van de ziekte kan dan worden vastgesteld en zo nodig kunnen fertiliteitsbehandelingen worden gestart.
Hormoonbehandelingen, maar ook zwangerschappen genezen endometriose niet en brengen die alleen tot stilstand. Alleen het operatief verwijderen van endometriosehaarden is therapeutisch. Endometriose kan terug komen als er niet voldoende radicaal werd geopereerd en er resten achterblijven (residu) of menstruaties weer voor nieuwe endometriose zorgt (recidief).
Medicijnen
Menstruatiepijn reageert in het algemeen goed op NSAID’s (ibuprofen, diclofenac, naproxen); door effect op het maagslijmvlies wordt aangeraden om tegelijkertijd omeprazol te gebruiken. Paracetamol kan ook prima werken. Soms zijn sterkere medicijnen nodig zoals opoïden (tramadol, morfine, MSContin, methadon). Voor uitgebreidere informatie: zie NHG-patiëntenbrief “Menstruatiepijn”.
Hormonale behandeling kan met een oraal anticonceptivum (bv Microgynon30, Microgynon20, Marvelon, Diane35 e.a.) of een progestageen (lynestrenol, norethisteron, medroxyprogesteronacetaat, desogestrel) die zonder stopweek moeten worden gebruikt. Bij doorbraakbloedingen kan 5 dagen worden gestopt waarna de therapie kan worden hervat. Op die wijze kan het aantal bloedingen tot enkele per jaar worden teruggebracht.
GnRH-agonisten (Lucrin-depot, Zoladex, Synarel) zijn hormonen die op de hersenen inwerken en daar de motor van de cyclus stilzetten. Het gevolg is een tekort aan vrouwelijke hormonen waardoor het gevoel van de overgang ontstaat (opvliegers, gewrichtsklachten); door tegelijkertijd een zwak vrouwelijk hormoon (tibolon) of progestageen (lynestrenol, norethisteron) te gebruiken worden de bijwerkingen minder en wordt botontkalking, een bijwerking op lange termijn, voorkomen. GnRH-agonisten worden alleen of na overleg met een gynaecoloog voorgeschreven.
Hoe gaat het verder?
Als de klachten blijven ondanks pijnstilling, pil- of progestageengebruik, of doorbraakbloedingen blijven optreden is nader onderzoek door een gynaecoloog, eventueel in een Endometriose Expertise Centrum, noodzakelijk. Op de site van de Endometriose Stichting (patiëntenvereniging) treft u uitgebreide informatie aan.
Hoe ontstaan de klachten?
Het buikvlies is erg gevoelig. De maandelijkse bloedinkjes van endometriosehaarden op het buikvlies veroorzaken pijn en verhevigen de menstruatiepijn. Vervormde organen (bv. een geknikte of vernauwde darm), cystes in de eierstokken, vergroeiingen en verklevingen tussen organen, en de chronische ontsteking zorgen voor ondraaglijke menstruatiepijn en voor chronische buikpijn. Endometriosehaarden hoog achter in de vagina en in de endeldarm geven pijn bij het vrijen, in de darmwand veroorzaken ze pijn bij de stoelgang en kan er ook bloed of slijm op de ontlasting worden gevonden. In de blaas veroorzaakt endometriose blaaskrampen, soms bloed in de urine. Soms groeit endometriose om een urineleider heen waardoor de afvloed van urine wordt belemmerd en een nier geleidelijk verloren gaat; dit kan gepaard gaan met hevige rugpijn of pijn in een flank tijdens de menstruatie. Naast verklevingen rond de eierstokken en eileiders draagt vooral de chronische ontsteking in het kleine bekken bij aan verminderde vruchtbaarheid van vrouwen met endometriose.
Wat zijn de verschijnselen?
Hevige menstruatiepijn vanaf de allereerste menstruatie van je leven (de menarche), al dan niet gepaard gaande met hevig bloedverlies, kan het eerste symptoom zijn van endometriose en mogelijk DIE in de toekomst. Als in de loop van de jaren de menstruatiepijn verhevigt, en/of chronische buikpijn ontstaat, ook tijdens pilgebruik, kan er sprake zijn van zich ontwikkelende endometriose. Telkens weer doorbraakbloedingen tijdens de pil kan ook een symptoom hiervan zijn. Als na het stoppen met de pil (bv wegens kinderwens) de menstruatiepijn nog heviger is als voorheen, of even hevig is als toentertijd toen wegens die menstruatieklachten met de pil werd gestart, moet zeker aan endometriose worden gedacht. Vaak is de buikpijn al vanaf enkele dagen voor de menstruatie aanwezig en blijft die na de menstruatie enkele dagen bestaan. Pijn bij het vrijen als gevolg van endometriose kan tot vaginisme leiden.
Advies
Endometriose heeft tijd, waarschijnlijk een aantal jaren nodig om diep infiltrerend te worden en dan zichtbaar en voelbaar te zijn bij onderzoek. Op jonge leeftijd, als endometriose pas kort bestaat, of wat hogerop in de onderbuik zit, zal bij inwendig onderzoek dan ook meestal geen afwijking worden gevonden, hetgeen niet betekent dat er geen endometriose is of zich aan het ontwikkelen is!! Alleen met behulp van een laparoscopie (kijkbuisonderzoek) kan door een gynaecoloog de diagnose worden gesteld en de ernst van de endometriose worden beoordeeld.
Bij (jonge) vrouwen zonder kinderwens met klachten die op endometriose kunnen duiden dient een tweesporenbeleid te worden gevoerd: niet meer menstrueren zodat er geen nieuwe endometriose kan ontstaan, en zorg voor weinig vrouwelijke hormonen in de circulatie waardoor bestaande endometriose niet wordt gestimuleerd. Dit kan worden bereikt door een anticonceptiepil zonder stopweek of een progestageen continu te gaan slikken.
Als er kinderwens bestaat bij hevig pijnlijke menstruaties of andere hierboven aangegeven klachten, is verwijzing naar een gynaecoloog aangewezen om zekerheid te krijgen over endometriose. Bij endometriose is de kans op een zwangerschap namelijk sterk verlaagd. De aanwezigheid en ernst van de ziekte kan dan worden vastgesteld en zo nodig kunnen fertiliteitsbehandelingen worden gestart.
Hormoonbehandelingen, maar ook zwangerschappen genezen endometriose niet en brengen die alleen tot stilstand. Alleen het operatief verwijderen van endometriosehaarden is therapeutisch. Endometriose kan terug komen als er niet voldoende radicaal werd geopereerd en er resten achterblijven (residu) of menstruaties weer voor nieuwe endometriose zorgt (recidief).
Medicijnen
Menstruatiepijn reageert in het algemeen goed op NSAID’s (ibuprofen, diclofenac, naproxen); door effect op het maagslijmvlies wordt aangeraden om tegelijkertijd omeprazol te gebruiken. Paracetamol kan ook prima werken. Soms zijn sterkere medicijnen nodig zoals opoïden (tramadol, morfine, MSContin, methadon). Voor uitgebreidere informatie: zie NHG-patiëntenbrief “Menstruatiepijn”.
Hormonale behandeling kan met een oraal anticonceptivum (bv Microgynon30, Microgynon20, Marvelon, Diane35 e.a.) of een progestageen (lynestrenol, norethisteron, medroxyprogesteronacetaat, desogestrel) die zonder stopweek moeten worden gebruikt. Bij doorbraakbloedingen kan 5 dagen worden gestopt waarna de therapie kan worden hervat. Op die wijze kan het aantal bloedingen tot enkele per jaar worden teruggebracht.
GnRH-agonisten (Lucrin-depot, Zoladex, Synarel) zijn hormonen die op de hersenen inwerken en daar de motor van de cyclus stilzetten. Het gevolg is een tekort aan vrouwelijke hormonen waardoor het gevoel van de overgang ontstaat (opvliegers, gewrichtsklachten); door tegelijkertijd een zwak vrouwelijk hormoon (tibolon) of progestageen (lynestrenol, norethisteron) te gebruiken worden de bijwerkingen minder en wordt botontkalking, een bijwerking op lange termijn, voorkomen. GnRH-agonisten worden alleen of na overleg met een gynaecoloog voorgeschreven.
Hoe gaat het verder?
Als de klachten blijven ondanks pijnstilling, pil- of progestageengebruik, of doorbraakbloedingen blijven optreden is nader onderzoek door een gynaecoloog, eventueel in een Endometriose Expertise Centrum, noodzakelijk. Op de site van de Endometriose Stichting (patiëntenvereniging) treft u uitgebreide informatie aan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten